Explicit Lipis egloga VIIII; incipit egloga X, cui titulus est Vallis opaca, collocutores autem sunt Lycidas et Dorilus.
Lycidas. Dorile, seu pluvias terris immittat Orionaut Amon flores vel Cancer rure cicadas,
auferat aut frondes Chyron, te fronte recurva
semper conspicio tristem lacrimisque madentem.
Quis dolor iste tuus? periit tibi vitis in ulmo?
Dorilus. Iuppiter a celso prospectans cardine campos
prostravit feriens ignito fulmine fagum
his celebrem silvis: sonitu perterrita tellus
ingemuit, tremuere greges ac arbuta dumis.
Pastores sese comperta fraude vicissim
in caveis clausere malis; cui rustica cessit
libertas, turbare greges, disperdere capros
cepit; Crisifabro Iunoni sacra paranti
abstulit optatam frustra per tempora Rufam,
lascivusque mei formosam Phyllida ruris
eripuit Phytie nostro. Quam magna supersunt
centauris obscena quidem, si dicere vellem!
Utque alios mittam, nostros damnavit amores
illecebris, pedicas ac antra carentia sole
imposuit, nulla mirto nec leta corimbis.
Hec tristis ploro. Sed tu fabrilia tractas,
centuculo tectus, nigra et fuligine tinctus?
Lycidas. Vera igitur tulerat fusca sub valle Menalcas
adveniens. Per Pana deum, non sordida ledunt
munera Plutarci quantum mala vota furentum
quos genui calamos inter ranasque palustres!
Dorilus. Tune, precor, meus es Lycidas? Te nempe Podarcem
credebam. Quam leta dies! Spes lapsa resurgit;
tu celum campos fluvios armentaque nobis
restitues. Quernas superisque tibique coronas
post aras statuam! Placidam contingere dextram
mittito; quin subeas antrum. Non lacte tepenti
castaneis nucibus pomis bromioque fovebo;
omnia subtraxit Polipus: michi panis et unda,
algaque dat somnos mollis. Sic vivere divos
audivi in terris. Nec dedignere, precamur;
saltem que turbant faciem purgare tenebras
his poteris lymphis et fessos inde cubili
hoc recreare artus; medio revocabimus ignes.
Lycidas. Erras. Prisca vides, non me, vestigia nostri.
Non ego plus vester postquam cillenius Argus
surripuit virga radios ex ethere raptos
et crinem secuit Trivie iam falce dicatum.
Dorilus. Ha miserande puer! Periit spes alta salutis
incertusque mei moriar nomenque sub umbras
auferet atra dies. Pecudes ad prata Miconis
nunc Ylas pellit, manibus nunc ubera pressat;
hic cythisum salicesque novas frondesque recentes
apparat ac agnos recreat matresque per herbas;
hic alter mersat rivis et vellera tondet;
ille suos cantat calamis invisus amores
et corilos faciles mulcet celsasque cupressus.
Me solum miserumque tenet sine crimine vinctum,
heu, Polipus, dum seva tero nunc ocia planctu.
Lycidas. Castalie, dic, oro, puer, docuere sorores
te lacrimis transire diem? Quis nectere mentes
atque pios animos potuit vincire ginestis?
quis prohibet meliore tui quin parte peragres
gnosiacos saltus et menala pascua? quisve
pastores Yde videas fontesque bicornis
Parnasi et lauri dulces per culmina silvas?
Ha scelus infandum! Sic nondum vivere nosti
annosus tecum? Secum superavit Olympum
olim Argus, qui iura deum viditque deditque;
pastores frigios orbatus lumine Mopsus
et danaos cecinit; sic Tytirus arva latina
non vidit, rutulus dum tinxit sanguine Turnus.
Has lacrimas nobis sinito, cui nulla potestas
ni damnosa manet: memor es, dum pascua solus
hec tenui, quam grandis eram? Nunc tristis egestas
arguit atque iubet miseris solatia prestem.
Dorilus. O Lycida, fateor, dure solamina vite
de te tot merui nunquam. Sed pande, precamur,
quis tibi Plutarcus, quas valles quosve recessus
nunc habites, Archas divos postquam abstulit ignes.
Lycidas. Spelunca in medio stat Trenaros, inscia Phebo,
qua vehimur celo vetiti, cui limine primo
pervigil insultat canis ater et atria servat.
Blanditur cauda intranti morsuque fatigat
tentantes reditum ni princeps iusserit. Inde
et lucos silvasque vides fluviosque lacusque.
Atra loci facies nebulis fumoque palustri;
perpetua sordent vallis fuligine rupes.
Semper hyemps glacialis inest, nox semper opaca;
cecus adest ignis, nemorum nec stipite vivus,
arte tamen superum. Nec credas leta Pelori
pascua vel campos tyrios Libanive roseta,
tymbreos colles, iuga vel ridentia achanto
Eridanique leves undas et amena colamus:
late sardoniis et taxo prata, locique
omnes conspicui vepribusque et vimine torto;
implicite miseras reddentes flentibus umbras
insurgunt silve; ceno sanieque fluentes,
in medio maculant olidi de vertice rivi.
Non ibi sunt celeres capree cervique fugaces;
serpentum locus ille ferax pestisque nefande
telluris lybice, quorum nunc verbere caude
nunc acri morsu nunc nexibus angimur egre.
Syrene in scopulis vobis silvisque napee
cantantes aures mulcent ramisque volucres:
ast nobis aliter resonare per omnia valles
mugitu valido, turpes et frendere porcos
dentibus et sevos rabie rugire leones
audires, tristesque sonos ut reddat et echo.
Dorilus. Quid dicis, Lycida? Potuit natura vel alter
visceribus terre tam diram condere sedem?
Lycidas. Quidni? Cuncta potest qui silvas fecit et astra.
Sed paulum consiste, precor: peiora sequuntur.
Plutarcus scopulo residet, fusca atque marita,
frondibus umbrati nigris et vellere pullo.
Stant squalens circum scabies morbique caduci
omnes et pecoris pestis certissima frigus
et sicce febres ac horrida mortis ymago.
Has inter colubris hyrtus squamisque cruentis
trux pastor miseros leviat nec pectine pastos
nec calamis mulcet, sed cornu territat umbras
atque greges surgens scopulo et clamore sonoro
irritat Furias vepretaque mandat amena
lustrari taurosque iterum per inania verti.
Quot gemitus vox ista levet, tibi sydera pandent
si numeres, seu fulva sali monstrabit harena.
Concutit inde polos et sevo murmure replet
Iuppiter iratus silvis ac fulmina vibrat;
quassateque ruunt nubes et grandine multa
frangitur omne nemus nodosaque robora rumpit
ventorum vis magna furens. Quid multa? Dolentes,
heu, quot tunc pavidos inter spineta videres
currere et oppositas sentes contundere dorso,
precipitesque dari celsis ex rupibus ultro!
Ast postquam Dyomedis equas, Gerionis et acres
iussit inire canes, omnis per devia turba
convenit ac ydris agimur; tristesque ministri
componunt turmas avidi penasque minantur.
Nec pecudes credas: tauros hic arguit atros
et summa de rupe truces impellit ad ima;
convocat hic torvos angues, et fuste preusto
in glaciem cogit squamosaque tergora frangit;
isque lupos igni de vertice culminis alti
deicit. O quotiens hos inter lapsus et ipse!
Dorilus. Siste, precor, Lycida. Quid? tu devolveris, oro,
immixtusque lupis e summo montis in ignes?
Quid sceleris, que dura trucem sententia movit?
Lycidas. Heu michi, iamdudum pecudes rapuisse Miconis
et, scelus infaustum, pueros traxisse per umbras
in vetitam venerem, melior dum vita maneret,
has sedes tribuere michi sub vindice iusto.
Dorilus. Alcidem memini monstrum traxisse trifauce
cecropiumque ducem ex imo iam vallis opace;
vis rogitem, si forte queam quandoque movere,
Pana pium retrahat te nostras mitis in auras?
Lycida. Dorile, ne facias; nequicquam tangere Olympum
iam precibus posses aut irrevocabile fatum.
Actum est de me deque illis quos iustus in Orcum
Archesilas misit quondam. Nunc desine quorsum
contendo veniam et reliquos tibi carmine signem.
Setigeros trahit ille sues fortisque frementes
illidit scopulis et membra trementia quassat;
summo alius studio ducit de monte molosos,
tabo et marcentes cogit gustare paludes;
immanes ursos ex lustris pellit ad undas
is tardosque onagros, et ferro tranat adunco;
fascinat hic lynces, demum per devia vertens
atque fame longa miseras hinc inde molestat.
Nequicquam tibi cuncta velim mala pandere versu:
vivimus inviti mortem per aprica cientes.
Nunc memor esto tui; fugientia sydera Phebum
adventare monent, michi nec fas cernere. Tandem
tunc Polipus, quercum dum scandet forte palumbas
perquirens, michi crede, ruet nostrosque tumultus
adveniens auget (sic ducunt fila sorores)
teque tuis linquet campis: sic vincula solves.
Dorilus. Numen honoratum silvis, Pan, te precor, assis,
et veniat lux illa michi: tibi pinguior agnus
ex grege quippe tuas ultro ferietur ad aras
quas statuam, ludosque traham tibi carmine sacros.