P 19
[1] PARO -as -vi, preparare vel ornare, unde paratus -a -um nomen, et comparatur -or -mus; unde Ovidius Metamorphoseos (5, 603) 'et quia nuda fui sum visa paratior illi'; [2] unde parate -tius -sime adverbium, et hoc pratum, quasi paratum, quia parvum exigit laborem culture; [3] unde pratellum et pratulum diminutiva et pratensis -e; [4] et hoc Pratum quoddam castrum, quia herba pratensi abundet vel quia in prato fuerit constructum; unde pratensis -e. [5] Item a paro -as hic paratus -tus, et hinc hoc prandium, quasi paratum, ab apparatu edendi, quia plura in mane parantur quam in sero ad comedendum; et olim proprie dicebatur prandium omnium militum cibus ante pugnam, quasi cito paratum, sed nunc dicitur comestio in tertia; unde hoc prandiolum diminutivum; [6] et hoc prandeum -ei, quedam zona, quod in Vita beati Alexii reperitur; et prandeo -es -di vel pransus sum, idest prandium sumere, in tertia hora comedere; [7] et inde hoc pransorium, domus ubi prandemus; et pranso -as frequentativum, a quo pransito -as aliud frequentativum, unde Plautus in Amphitrione (Asin. 33) 'ubi flent nequam homines qui polentam pransitant'. [8] Et nota quod pransus accipitur active, idest qui prandit, et tunc descendit a prandeo; et accipitur passive: pransus, comestus, consumptus, et tunc descendit a passivo istius verbi quod invenitur in tertia persona, scilicet prandetur, prandebatur, pransus est vel fuit, pransi sunt vel fuerunt et cetera; [9] et similiter intellige de omnibus neutris que habent passivum in tertia, scilicet quod eorum participia preteriti temporis possunt accipi et active et passive: cum accipiuntur active sunt participia neutrorum, cum passive passivorum. [io] Pransus componitur impransus, non comestus, vel non pransus, scilicet qui non comedit vel non prandit. [11] Prandeo componitur comprandeo -di, et est neutrum cum omnibus suis compositis, et faciunt preteritum in -di et supinum in -sum. [12] Item a paro -as hic et hec et hoc par -ris, quantum ad vocem, sed quantum ad significationem derivatur a comparo -as; proprie enim pares sunt qui inter se comparari possunt; [13] unde pariter adverbium et hec paritas -tis, et hic et hec parilis et hoc -le, pariliter adverbium et hec parilitas -tis; et hic paries -tis, quia semper duo sunt pares vel a latere vel a fronte, quia conspiciunt se, aliter structura deformis est; [14] unde parietulus -li, diminutivum, et hec parietina -e, et est parietina parietum ruina, scilicet ubi parietes stant sine tecto et habitantibus; unde Ieronimus super Ysaiam (in Is. 5, 13, 21-22) 'inter parietinas et angustias veterum ruinarum'; [15] et parieto -as, parietibus aptare; unde deparieto -as et disparieto -as et exparieto -as in eodem sensu, scilicet parietes auferre. [16] Par componitur compar -ris, coequalis, consimilis; dispar -ris, dissimilisi impar -ris, idest non par; separ -ris, seorsum a pari, idest dissimilisi suppar -ris, idest subiectus pari; [17] et hinc comparitas -tis, disparitas -tis, imparitas -tis, separitas, supparitas. [18] Item par componitur cum sto vel stans, et dicitur hec parastrata -te; parastrate sunt stipites pares stantes quibus arbor navis sustinetur; Cato 'malum deligatum parastrate vincte'. [19] Et nota quod invenitur par -ris tantum in neutro genere in alio sensu, ut par boum, unum par subtelarium, duo paria caligarum; et declinatur hoc par -ris. [20] Item a par et: absida dicitur hec parapsis -dis, idest discus; Iuvenalis 'quam multa magnaque parapside cenat'; et dicitur parapsis vas quadrangulum et quadrilaterum, quasi paribus absidis, idest lateribus; [21] et componitur cum situs et dicitur hic parasitus, idest leccator, quasi in parapside situs; vel parasitus componitur a paro -as et situs -tus, inde dicitur parasitus leccator vel ioculator, quasi parans, idest representans, situs, idest compositiones et gestus diversorum, scilicet qui scit suo gestu representare gestus et compositiones multorum; vel para, idest iuxta, sitos, idest venter, inde parasitus quasi iuxta ventrem; vel para, idest iuxta vel apud, sitos, idest frumentum, unde et sitorium dicitur vas ubi cibus de frumento solet reponi; inde parasitus quasi apud aliquem frumentatus, idest nutritus et pastus. [22] Unde hic parasitulus -li et parasitaster -tri diminutiva, unde Terentius (Ad.) 'est alius quidam parasitaster'; et hinc hec parasita -te et parasitula. [23] Item a paro hic paricus -i, questor qui clamat in foro; et hic et hec parabata -e, idest cupidus; et hec partapia, corona ex diversis floribus parata. [24] Paro componitur hic et hec parafonista -e, cantor, quasi parans et incipiens fonos, idest cantus; [25] et cum cena, et dicitur parasceve, idest preparatio cene; hoc nomine dicebatur sexta sabbati, in qua preparabant necessaria sabbato. [26] Item paro componitur apparo -as, valde et diligenter parare, unde hic apparatus -tus; comparo -as, idest simul parare, et comparare idest conferre, assimilare, et comparare idest emere; [27] et ex hac significatione sumpta est secunda: nam qui aliquid emit pretium suum comparat, idest confert, rei emende; unde comparabilis -e, comparabiliter; [28] et componitur incomparabilis -e, incomparabiliter; et comparativus -a -um et hic comparativus -i et hoc comparativum, per quod fìt comparano, idest collatio rei ad rem, vel quod pertinet ad comparationem vel comparatum; [29] disparo -as, separare, dividere; impero -as, unde hic imperator, quod autem dicitur quandoque induperator, -dusillaba interposita causa metri; [30] et hec imperatrix, et imperatorius -a -um; et hoc imperium, unde imperialis -e, imperialiter; [31] et imperiosus -a -um, altus, nobilis, autenticus, imperio et potestate et dignitate plenus, et comparatur; unde imperiose -ius -me, et hec imperiositas, maiestas; item ab impero imperito -as frequentativum. [32] Preparo -as, ante vel pre aliis parare; reparo -as, iterum vel retro parare; separo -as, idest dividere; [33] unde separanter, separatim, adverbia; [34] et separabilis -le, separabiliter, et componitur inseparabilis -le, inseparabiliter. Paro -as activum est cum omnibus suis compositis.
Colonna con sottomenu di navigazione
