M 127
[1] Hec MOLES -lis, difficultas, magnitudo, magnum pondus. [2] Unde molior -ris -tus, cum diffìcultate conati, et proprie dicitur de magnis rebus; vel moliri, idest machinari, parare, fabricare, excogitare, disponere, vel cum diffìcultate vel ingeniose aliquid facere. [3] Unde molitor -ris, artifex, fabricator; Ovidius in X Metamorphoseos (8) 'primeque ratis molitor Iason'; et hoc molimen et hoc molimentum. [4] Molior componitur cum a et dicitur amolior -ris, removere, avertere, unde Lucanus (5, -55) heu quantum fortuna humeris iam pondere fessis amolitur onus'. [5] Demolior -ris, valde moliri vel deorsum; vel demoliri, destruere et quasi dissipare et venustatem vultus quasi ad nichilum redigere; unde illud (Vulg. Matth. 6, 16) 'demoliuntur facies suas', et alibi (Vulg. Matth. 6, 20) 'ubi nec erugo nec tinea demolitur et ubi fures nec effodiunt nec furantur'. Emolior -ris, valde vel extra moliri. [6] Item a moles molestus -a -um, eger, tristis, turbatus, quasi a mole turbationis sic dictus; et molestus etiam dicitur molestiam inferens, inquietans; et comparatur -or -mus; [7] unde moleste -ius -me adverbium, et hec molestia -e, et hinc molestosus -a -um, inferens molestiam. [8] Item a molestus molesto -as, molestum vel molestiam facere, inquietare, et est activum. [9] Item moles componitur cum e et dicitur emulor -aris -tus, idest diligere; vel emulati, idest invidere, et tunc componitur ab e et molo -is; item emulari, idest sequi per invidiam vel amorem, et tunc componitur ab e et molior. [10] Unde emulus -a -um, diligens vel invidus vel sequax vel eiusdem rei studiosus, et in eodem sensu et ex eisdem compositis invenitur demulor -aris, unde demulus -a -um, idest emulus. [11] Item a moles dicitur multus -a -um: quod enim multum est molem facit, unde et dicitur multus quasi molem tenens vel tuens, et est ethimologia. [12] Unde hec multitudo -nis et multo -as, verberare, punire, damnare; Terentius in Eunucho 'male multabo ipsam'; [13] et hinc hec multa -e, idest vindicta, pena; unde in IIII libro Regum 'imposuit multam terre C talenta argenti'. [14] Item a multus hoc multicium, et sunt multicia vestes subtiles et lucidissime facte de nobili serico vel mollissima lana vel lino, et dicuntur sic a multitudine colorum vel a multitudine contexionis fdorum: quo enim vestis est subtilior, eo plura fila in ea texuntur; [15] vel dicuntur sic quia sua levitate corpus hominum demulceant suaviter; Iuvenalis 'quid faciant alii cum tu multicia sumas'. [16] Item a multus dicitur mille, quasi multe, generis omnis et pluralis numeri et indeclinabile; unde pluraliter hec milia -lium: que differentia sit inter mille et milia diligenter superius distinximus. [17] Milia componitur duomilia, triamilia, quatuormilia et sic de ceteris. [18] Item a mille milies adverbium, et millenus -a -um, et hinc hic millenarius et millenarius -a -um, et millesimus -a -um [19] et hoc milliarium vel milliare -ris, spatium mille passuum vel mille equitum, et dicitur sic quasi milleadium. [20] Mensuras viarum nos dicimus milliaria, Greci stadia, Galli leugas, Egiptii signes, Perse parasangas, nec sunt eiusdem spatii. [21] Item a mille hic milleus -ei, idest calciamentum, et proprie calceus regis dicitur milleus propter diversos eius punctos, et hinc millo -as, idest suere, unde hic millus -li, collare circa collum canis. [22] Item a mille hic et hec miles -tis, quia in uno numero erant olim mille utpote per millenarium distincti, vel quia vix unus de mille erat electus ut militiam exerceret; [23] unde hic et hec militaris -re et hic milito -nis, idest miles, et componitur hic commilito -nis, simul cum alio miles; [24] et milito -as, quod pertinet tam ad amantem quam ad militem: uterque enim exercet militiam, licet ille nocturnam, hic de die, et utrique incumbit castrum expugnandum; [25] unde Ovidius (arri. 1, 9, 1-2) 'militat omnis amans et habet sua castra Cupido; Attice, crede michi, militat omnis amans'; et componitur commilito -as -avi, et est neutrum cum suis compositis. [26] Item a miles hec militia, vel a multis, quasi multicia, quia negotium multorum est, vel a mole rerum dicitur, quasi moletia; [27] et est militia offìcium militis, unde cum unus miles percutit alium vel deicit dicitur militiam facete; [28] et militia dicitur expeditio et etiam quidam locus Rome sic vocatur ubi olim milites post militiam solebant quiescere et curari. [29] Item a mille hoc milium propter multitudinem fructus, unde mileus -a -um et milinus -a -um et miliaceus -a -um. [30] Multus componitur multimodus -a -um, unde multimode adver-bium; et multiloquus -a -um, unde hoc mult-iloquium; [31] et multigradus -a -um, et multifidus -a -um, idest fìssus in multas partes; Lucanus (2, 687) 'multifìdas iaculata faces'; et hic multipes -dis, vermis multos habens pedes; [32] et multifarius -a -um, qui multum vel multis et variis modis loquitur, unde multifarie, idest multis modis, multiplici sermone; [33] et pro hoc adverbio sepe invenitur iste accusativus multifariam positus adverbialiter, unde Apostolus in Epistula ad Hebreos (1,1) 'multifariam multisque modis'; [34] multiplico -as, de quo in sequenti tractabitur Deo concedente. [35] Item multum componitur cum agilis et dicitur hic mugil vel mugilis, quidam piscis, quia sit multum agilis fugiendo retia piscatorum: nam ubi dispositas senserit insidias, confestim retrorsum rediens, ita transilit rete ut volare piscem videas. [36] Multus comparatur, sed irregulariter: scilicet, multus plurimus, multa plurima, multum plus plurimum, et in adverbio multe plus plurime; ponuntur quidem adverbialiter multum et multo et plurimum, sed non sunt adverbia. [37] Et vide quod plus in hac terminatione est tantum neutri generis, unde in nominativo hoc comparativum deficit in masculino et feminino genere, [38] sed in aliis casibus est omnis generis in una vel in pluribus terminationibus, tam in singulari quam in plurali, ut pluris omnis generis est, similiter et pluri. [39] Et declinatur hoc plus, huius pluris, huic pluri, hunc et hanc plurem et hoc plus, in vocativo deficit, ab hoc et ab hac et ab hoc plure vel pluri; [40] pluraliter, hii et hee plures et hec plura vel pluria, et cetera; sed de hoc in sequenti prolixius tractabitur cum tractabitur de polis a quo derivatur plus.
Colonna con sottomenu di navigazione
