L 106
[1] LUO -is lui lutum vel luitum equivocum est ad quinque: [2] luere, idest deturpare, maculare; et luere, idest purgare, delere; et luere, idest punire, unde Homerus (42) 'cur nata luit peccata parentis?'; [3] et luere, idest persolvere, sustinere, ut 'luit penam', idest persolvit, sustinet; [4] et luere spectat vel pertinet ad actum vervecum cum sint in amore coeundi, unde verveces luunt quando coeunt vel amore coeundi feruntur, unde vulgo solet dici: 'arietes modo sunt in luita, modo luitant'. [5] A luo, secundum primam signifìcationem, hec lues -is, idest macula, sordes, vel pestilentia, morbus repentinus, vel dicitur a labe vel luctu quia luctum faciat; [6] unde hec luecula -e diminutivum, et luidus -a -um vel luvidus -a -um, idest maculosus vel lue, idest tabe, fluens; et hec luvio -nis, idest feditas vel turpis voracitas. [7] Item a lues vel luo hec lura -e, idest os utris vel cullei, et inde dicitur luridus -a -um, pallidus, obscurus, tenebrosus, sordidus; sed proprie luridus color dicitur color mortui, vel dicitur luridus a loro quia huiusmodi habeat cutem, scilicet pallidam; [8] et hic lurco -nis, avidus et immundus devorator qui multum et turpiter comedit, et dicitur sic vel a lues vel a lura; unde beatus Adelmus in libro quem De virginitate composuit 'cum buccis' inquit 'ambronibus, labris lurconibus'. [9] Unde lurco -as, multum et turpiter vorare, et lurconinus -a -um; unde quidam cum alium vellet redarguere inquit 'tu habes lurconinam buccam et ambronina labia', volens significare quod multum et turpiter comedebat et libenter de bene saporatis. [10] Lues componitur cum manus et dicitur hoc malluvium, idest vas ad abluendas manus et ad sordes manuum recolligendas aptum, unde malluvianus -a -um, ut 'malluviane sordes', idest sordes manuum in malluvio collecte; [11] et cum pes et dicitur hoc pelluvium, idest vas ad pedes abluendos et sordes pedum recolligendas paratum; unde pelluvianus -a -um; vel malluvium et pelluvium componuntur a manus et pes et abluo -is. [12] Item a luo, secundum eandem significationem, hoc lutum -ti, sordes terre, cenum; vel lutum quasi lotum per contrarium, quia non sit lotum, idest mundum; [13] et nota quod invenitur hic lutus -ti pro quodam colore croceo et quasi rubeo, et differunt in tempore quia lutus pro colore primam producit, lutum pro ceno primam corripit, licet quandoque hec distinctio causa metri confundatur. [14] A lutus pro colore luteus -a -um, idest croceus et quasi rubeus, roseus, unde luteolus -a -um, idem; Virgilius 'pinguia luteola pingit vacinia calta'. [15] Item a luto pro ceno lutosus -a -um et luteus -a -um, sordidus vel luto plenus; item luteus de luto existens vel ad lutum pertinens; et lutosus comparatur. [16] Item a lutum lutatus -a -um, inunctus et luto involutus, et ponitur simpliciter pro inunctus et obvolutus; unde Persius (3, 104) 'compositus lecto crassisque lutatus amomis'; et est tractum a porcis qui se luto involvunt, et potest esse participium; [17] luto -as, luto inquinare, obvolvere, et componitur alluto -as, colluto -as, et est activum cum omnibus suis compositis et corripit hanc sillabam lu-. [18] Item a lutum hic luter -eris, idest conca vel cantarus aquarius; [19] et per compositionem lutulentus -a -um, sordidus, fetidus, luto plenus, et comparatur -tior -simus, unde lutulente -tius -me adverbium, et hec lutulentia -e, idest fetulentia, feditas, sordidatio. [20] Item a luo secundum secundam significationem descendit hoc lumen -nis, quia luit, idest purgat et delet tenebras, [21] et inde lumineus -a -um, de lumine existens vel ad lumen pertinens vel clarus; unde Augustinus De civitate Dei in XI 'illam gratiam luminea pietate tranquillat'; [22] et luminosus -a -um, idest clarus vel quod ex se habet lumen, sed luminatum quod aliunde lumen accipit, et comparatur –sior -mus et cetera. [23] Item a lumen hoc luminare, idest lumen vel quod lumen facit, et hic et hec luminaris -e et lumino -as, clarificare, lumine illustrare; unde Martianus Capella 'curiam obstupefactis ceterorum ornatibus luminavit'; [24] et componitur allumino -as, collumino -as, delumino -as, valde vel deorsum luminare vel lumen removere, obscurare; illumino -as; et est activum cum omnibus suis compositis. [25] Luo componitur alluo -is, idest adluere vel delavare vel potius paulatim alluendo augmentare; [26] unde hoc alluvium -ii, idest latens incrementum, quod fit cum fluvius ex una parte addit ripe, unde hic alluvius dicitur ager quem paulatim fluvius in agrum reddit; [27] invenitur tamen quandoque alluere pro consumere aquarum et alluvium pro consumptione riparum ex aquis, et hoc ideo quia quantum fluvius ex una parte addit, tantum ex alia demit et corrodit. [28] Item ab alluo hec alluvio -nis et hec alluvies -ei, idest alluvium vel aquositas, aquarum inundantia, et hee allutes -tium et alluda -orum, loca cenosa, idest piena ceno, ubi fluvius alluendo dimittit cenum et putredinem; [29] abluo -is, idest lavare, purgare, sordes et lues removere vel consumere abluendo; [30] unde ablutus -a -um et abluteus -a -um, idest ablutus, et hee ablutes -tium, idest loca cenosa et aque piena que et ablutia -orum dicuntur, et dicuntur ab abluendo per contrarium quia minime sunt abluta; [31] et hec alvus, quasi abluus: alvus est que cibum recipit et purgari solet, unde et sic dicitur quia abluatur, idest purgetur; ex ipsa enim sordes stercorum defluunt; que vero differentia sit inter alvum, uterum et ventrem, in sequenti, Deo allubescente, invenies. [32] Et ab alvus hic alvulus -li diminutivum, et hic alveus -ei, venter fluviorum, unde hic alveus dicitur quoddam vas factum ad modum alvei fluvii in quo pedes lavantur et olera et carnes; [33] unde hic alveolus, diminutivum tam alvei fluvii quam alvei vasis; unde illud (Vulg. Dan. 14, 32) 'intriverat panes in alveolo'. [34] Item ab alveus hoc alveare vel alvearium, vas in quo apes delitescunt. [35] Item luo componitur colluo -is, simul luere vel simul delavare et destruere vel sordes congregare; [36] unde hoc colluvium et hec colluvies significare in eodem sensu, scilicet aquarum inundatio vel sordium collectio et congregatio ex multa fluxione et inundatione aquarum; [37] circumluo -is, circum currere vel fluere vel circum delavare et corrodere; unde hoc circumluvium, locus quem aqua circumluit; [38] diluo -is, delavare vel delavando destruere, delere, vel purgare vel commiscere et distemperare, liquare; [39] unde dilutus -a -um, distemperatus, liquidus vel propter liquiditatem divisus; unde Persius (3, 14) 'dilutas querimur geminet quod fìstula guttas'; [40] et comparatur secundum quod est nomen -tior -simus; unde Macrobius De Saturnalibus 'sic vinum epotum vim suam perdit et fit dilutius'. Item dilutus in omni significatione sui verbi invenitur. [41] Item a diluo hoc diluvium, cataclismus, nimia aquarum inundatio vel destructio et proprie ex nimia aquarum inundatione, sic dictum quia aquarum clade omnia que inundaverit diluat, idest commisceat et destruat; [42] et hoc delubrum -bri, idest templum et proprie in ingressu fontem habens quo ante ingressum diluebantur et lavabantur, et ideo a diluendo dictum est et inde inolevit consuetudo ut quodlibet templum dicatur delubrum; [43] vel dicitur delubrum a deleo quia ibi deleantur probra, idest peccata, unde et dicitur delubrum quasi delens probra et est ethimologia. [44] Eluo -is, lavare, purgare vel delavando destruere, corrodere, vel effundere et dissipare; unde elutus -a -um nomen, idest mundus vel madidus vel insipidus, et comparatur -tior -simus, unde elute -tius -sime adverbium; Oratius in Sermonibus (2, 4, 16) irriguo nichil est elutius orto'. [45] Item ab eluo hec eluvies -ei et hoc eluvium et hec eluvio -nis, nimia aquarum inundatio vel destructio ex aquarum abundantia; [46] et hic elluo -nis, l geminata, scilicet glutto, leccator, qui omnia sua bona eluit, dissipat et dispergit; unde Terentius in Eauton timorumenos (1033-34) 'gerro, iners, fraus, elluo, ganeo'. [47] Item interluo -is, delavando intercurrere; preluo -is, pre aliis luere vel delavare; [48] perluo -is, perfecte luere vel delavare; proluo -is, procul delavare vel destruere delavando vel dispergere et effundere; [49] destructio ex aquarum inundatione vel sordes vel purgatio vel decursus, quod etiam pro cuiuslibet rei larga et indiscreta effusione vel devastatione invenitur; [50] unde Terentius in Adelphis 'que est ista tam subita largitas, quod proluvium?'. [51] Item componitur cum per vel porro et dicitur polluo -is -lui -lutum, idest deturpare, inquinare, [52] et componitur cum ungo et dicitur pollingo -gis -nxi -nctum, quod est cadavera sepelire vel accurare, quasi pollutos ungere, idest mortuos curare; unde Plautus 'sicut pollinctor dixit qui eum pollinxerat'; [53] unde pollinctor -ris, sepultor mortuorum, quasi pollutorum unctor, idest cadaverum curator, et hoc pollinctorium, locus ubi cadavera ponuntur, [54] et pollinctus -a -um, funeratus, sepultus, quasi pollutus unctus, idest cadaver curatum; unde et Apuleius (frg. 8) 'pollincto eius funere'. [55] Item luo -is componitur reluo -is, retro vel iterum luere vel delavare. Luo et eius composita omnia activa sunt et faciunt preteritum in lui et supinum in lutum vel luitum, producta hac sillaba luin supino. [56] Luo vero secundum quod pertinet ad actum vervecum neutrum est. Item omnia composita a luo redolent hanc significationem, scilicet lavare vel delavare. Item quisque per se consideret an aliquod compositorum a luo redoleat aliquam significationem sui simplicis quam non assignavimus.