Tasti di scelta rapida del sito: Menu principale | Corpo della pagina | Vai alla colonna di sinistra

Colonna con sottomenu di navigazione


immagine Dante

Contenuto della pagina


-
Menu di navigazione

Uguccione da Pisa
Derivationes

L 57

[1] LEVO -as -avi equivocum est: levare idest sublevare vel levem facere, quasi exonerare, et levare idest planare. Sed dififerunt in tempore, quia in prima signifìcatione, pro levio, corripit primam, in secunda signifìcatione, scilicet pro planare, producit primam; unde Oratius (epist. 2, 2, 122-23) 'nimis aspera sano levabit cultu'. [2] Et a levo, secundum utramque signifìcationem, verbalia levator, levatio, levamen et hoc levatorium, cum quo levatur vel planatur aliquid, et hic et hec levis -ve, et pro agili et non ponderoso et pro plano, scilicet quod pilis et asperitate caret, unde Iuvenalis 'sed podice levi scinduntur tumide medico ridente marisce'. [3] Et est ibi differentia in productione et correptione, et inde trutannus 'pro plano levis, pro levitate levis', et secundum utramque signifìcationem comparatur -or -simus, unde leviter -ius -sime adverbium et hec levitas. [4] A levis pro plano levigo -as, idest applanare, limpidare, levem, idest planum, facere, et videtur esse compositum a levis et ago -gis, sed potius est ethymologia -levigo, idest levem agoquam compositionis ostensio. [5] Unde levigatus -a -um, idest planatus, unde illud 'fecit archam de lignis levigatis', et hec leviga -e, idest instrumentum levigandi, quod planatorium vocatur. [6] Item a levis pro non ponderoso hec levidensis -sis, vestis sic dieta quia raro filo et leviter densata sit; et videtur esse compositum a levis et densus; et levio -as, levem facere, exonerare, pondus auferre vel diminuere, quod vulgo dicitur allebiare, et componitur allevio -as, collevio -as. Et est activum cum omnibus suis compositis. [7] Item a levis hic lepus -oris, quasi levipos, quia leves habeat pedes et velociter currat, et est ethymologia; unde hic lepusculus -li diminutivum, et leporinus -a -um et leporius -a -um, unde leporaria quedam vitis dicitur, que cito tendit ad maturitatem. [8] Et hic lepos -oris, idest dulcedo et suavitas in verbis, quia leporina caro suavis est; unde quidam (Walther 29629) 'silva tenet leporem, sapientis lingua leporem'; et lepidus -a -um, sale sapientie conditus, suavis, curialis, dulcis, mollis, et comparatur -dior -simus, unde lepide -dius -sime adverbium, et hec lepiditas -tis et lepidosus -a -um, idest aliquantulum lepidus. [9] Et lepida -e, idest antiquorum patrum ymago: Iuvenalis (8, 9) 'si coram lepidis male vivitur'; potest tamen in alio sensu accipi. Lepidus componitur illepidus -a -um, idest insuavis, insipidus: Terentius 'abi hinc cum donis tuis tam illepidis'. [10] Item a levo -as hec leva -e, idest sinistra, quia aptior est ad levandum et portandum aliquid: ipsa enim portat clipeum et ensem et cetera, ut dextra expedita sit ad agendum; et inde levus -a -um, idest sinister vel malus et perversus, unde hic levir -ri, idest frater mariti vel uxoris, quasi levis vir, ex quibus videtur componi. [11] Leva componitur cum orsum et dicitur ievorsum adverbium loci, idest versum sinistram partem, quod et sinistrorsum dicitur. [12] Item a levo hic levita, quia vi tam aliorum debeat levare, sed potius dicitur a Levi, ut supra diximus. Et hec levia -e, quedam mensura terre que quingentis passibus finitur, et hic ligo -nis, idest marra, quasi levo quia levat terram, unde ligonizo -as, marrare, terram ligone vertere. [13] Levo -as, secundum utramque significationem, componitur collevo -as, allevo -as, elevo -as, relevo -as, sublevo -as; et est activum cum omnibus suis compositis et producit hanc sillabam lein una signifìcatione, sed in alia eam corripit, sicut iam supra dictum est.