XI
[Cardinalibus ytalicis Dantes de Florentia, etc.] "Quomodo sola
sedet civitas plena populo! facta est quasi vidua domina gentium". Principum
quondam Phariseorum cupiditas que sacerdotium vetus abominabile fecit, non modo
levitice prolis ministerium transtulit, quin et preelecte civitati David
obsidionem peperit et ruinam. Quod quidem de specula punctali eternitatis
intuens qui solus eternus est, mentem Deo dignam viri prophetici per Spiritum
Sanctum sua iussione impressit, et is sanctam Ierusalem velut exstinctam per
verba presignata et nimium, proh dolor!, iterata deflevit. Nos quoque eundem
Patrem et Filium, eundem Deum et hominem, nec non eandem Matrem et Virginem
profitentes, propter quos et propter quorum salutem ter de caritate
interrogatum et dictum est: Petre, pasce sacrosanctum ovile; Romam - cui, post
tot triumphorum pompas, et verbo et opere Christus orbis confirmavit imperium,
quam etiam ille Petrus, et Paulus gentium predicator, in apostolicam sedem
aspergine proprii sanguinis consecravit -, cum Ieremia, non lugenda
prevenientes, sed post ipsa dolentes, viduam et desertam lugere compellimur.
Piget, heu!, non minus quam plagam lamentabilem cernere heresium, quod
impietatis fautores, Iudei, Saraceni et gentes, sabbata nostra rident, et, ut
fertur, conclamant: "Ubi est Deus eorum?"; et quod forsan suis insidiis
apostate Potestates contra defensantes Angelos hoc adscribunt; et, quod
horribilius est, quod astronomi quidam et crude prophetantes necessarium
asserunt quod, male usi libertate arbitrii, eligere maluistis. Vos equidem,
Ecclesie militantis veluti primi prepositi pili, per manifestam orbitam
Crucifixi currum Sponse regere negligentes, non aliter quam falsus auriga
Pheton exorbitastis; et quorum sequentem gregem per saltus peregrinationis
huius illustrare intererat, ipsum una vobiscum ad precipitium traduxistis. Nec
adimitanda recenseo - cum dorsa, non vultus, ad Sponse vehiculum habeatis, et
vere dici possetis, qui Prophete ostensi sunt, male versi ad templum - vobis
ignem de celo missum despicientibus, ubi nunc are ab alieno calescunt; vobis
columbas in templo vendentibus, ubi que pretio mensurari non possunt, in
detrimentum hinc inde commorantium venalia facta sunt. Sed attendatis ad
funiculum, attendatis ad ignem, neque patientiam contemnatis Illius qui ad
penitentiam vos expectat. Quod si de prelibato precipitio dubitatur, quid aliud
declarando respondeam, nisi quod in Alcimum cum Demetrio consensistis? Forsitan
'et quis iste, qui Oze repentinum supplicium non formidans, ad arcam, quamvis
labantem, se erigit?' indignanter obiurgabitis. Quippe de ovibus pascue Iesu
Christi minima una sum; quippe nulla pastorali auctoritate abutens, quoniam
divitie mecum non sunt. Non ergo divitiarum, sed gratia Dei sum id quod sum, et
"zelus domus eius comedit me". Nam etiam "in ore lactentium et infantium"
sonuit iam Deo placita veritas, et cecus natus veritatem confessus est, quam
Pharisei non modo tacebant, sed et maligne reflectere conabantur. Hiis habeo
persuasum quod audeo. Habeo preter hec preceptorem Phylosophum qui, cuncta
moralia dogmatizans, amicis omnibus veritatem docuit preferendam. Nec Oze
presumptio quam obiectandam quis crederet, quasi temere prorumpentem me inficit
sui tabe reatus; quia ille ad arcam, ego ad boves calcitrantes et per abvia
distrahentes attendo. Ille ad arcam proficiat qui salutiferos oculos ad
naviculam fluctuantem aperuit. Non itaque videor quemquam exacerbasse ad
iurgia; quin potius confusionis ruborem et in vobis et aliis, nomine solo
archimandritis, per orbem dumtaxat pudor eradicatus non sit totaliter,
accendisse; cum de tot pastoris officium usurpantibus, de tot ovibus, et si non
abactis, neglectis tamen et incustoditis in pascuis, una sola vox, sola pia, et
hec privata, in matris Ecclesie quasi funere audiatur. Quidni? Cupiditatem
unusquisque sibi duxit in uxorem, quemadmodum et vos, que nunquam pietatis et
equitatis, ut caritas, sed semper impietatis et iniquitatis est genitrix. A,
mater piissima, sponsa Christi, que in aqua et Spiritu generas tibi filios ad
ruborem! Non caritas, non Astrea, sed filie sanguisuge facte sunt tibi nurus;
que quales pariant tibi fetus, preter Lunensem pontificem omnes alii
contestantur. Iacet Gregorius tuus in telis aranearum; iacet Ambrosius in
neglectis clericorum latibulis; iacet Augustinus abiectus, Dionysius,
Damascenus et Beda; et nescio quod 'Speculum', Innocentium, et Ostiensem
declamant. Cur non? Illi Deum querebant, ut finem et optimum; isti census et
beneficia consecuntur. Sed, o patres, ne me phenicem extimetis in orbe
terrarum; omnes enim que garrio murmurant aut mussant aut cogitant aut
somniant, et que inventa non attestantur. Nonnulli sunt in admiratione
suspensi: an semper et hoc silebunt, neque Factori suo testimonium reddent?
Vivit Dominus, quia qui movit linguam in asina Balaam, Dominus est etiam
modernorum brutorum. Iam garrulus factus sum: vos me coegistis. Pudeat ergo tam
ab infra, non de celo ut absolvat, argui vel moneri. Recte quidem nobiscum
agitur, cum ex ea parte pulsatur ad nos ad quam cum ceteris sensibus inflet
auditum, ac pariat pudor in nobis penitudinem, primogenitam suam, et hec
propositum emendationis aggeneret. Quod ut gloriosa longanimitas foveat et
defendat, Romam urbem, nunc utroque lumine destitutam, nunc Annibali nedum alii
miserandam, solam sedentem et viduam prout superius proclamatur, qualis est,
pro modulo vestre ymaginis ante mentales oculos affigatis oportet. Et ad vos
hec sunt maxime qui sacrum Tiberim parvuli cognovistis. Nam etsi Latiale caput
pie cunctis est Ytalis diligendum tanquam comune sue civilitatis principium,
vestrum iuste censetur accuratissime colere ipsum, cum sit vobis principium
ipsius quoque esse. Et si ceteros Ytalos in presens miseria dolore confecit et
rubore confudit, erubescendum esse vobis dolendumque quis dubitet, qui tam
insolite sui vel Solis eclipsis causa fuistis? Tu pre omnibus, Urse, ne
degradati college perpetuo remanerent inglorii; et illi, ut militantis Ecclesie
veneranda insignia que forsan non emeriti sed inmeriti coacti posuerant,
apostolici culminis auctoritate resumerent. Tu quoque, transtiberine sectator
factionis alterius, ut ira defuncti Antistitis in te velut ramus insitionis in
trunco non suo frondesceret, quasi triumphatam Carthaginem nondum exueras,
illustrium Scipionum patrie potuisti hunc animum sine ulla tui iudicii
contradictione preferre. Emendabitur quidem - quanquam non sit quin nota
cicatrix infamis Apostolicam Sedem usque ad ignem, cui celi qui nunc sunt et
terra sunt reservati, deturpet -, si unanimes omnes qui huiusmodi
exorbitationis fuistis auctores, pro Sponsa Christi, pro sede Sponse que Roma
est, pro Ytalia nostra, et ut plenius dicam, pro tota civitate peregrinante in
terris, viriliter propugnetis, ut de palestra iam cepti certaminis undique ab
Occeani margine circumspecta, vosmetipsos cum gloria offerentes, audire
possitis: "Gloria in excelsis"; et ut Vasconum obprobrium qui tam dira cupidine
conflagrantes Latinorum gloriam sibi usurpare contendunt, per secula cuncta
futura sit posteris in exemplum.